Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleneşeli bir düzen değildir. Dostluk, sosyete içre insanoğluın hakikaten nite davrandıklarını değil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak muhtevain vardır. Türe kıymeti zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene bırakmak, maşeri hayatın gerçekleşmesini tedariklemek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin zıtsına akseptans edilmesi ve uyulması müstelzim, nasıl yakın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle sosyete içre insanoğluın gidişat ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her dakika mümkündür. “İşte hukuk, insanoğlu davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir tip, bir bütündür.” İnsan-insanoğlu, insanoğlu-tabiat ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru muhtevain evrensel ilkelerle güvence altına kırmızıınmasıdır. Dostluk, beşeriyet seviyesi muhtevain göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birşu denli düşün ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, sosyete sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak tamlayan ufuklerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun partner iyiliğini tedariklemek için konulan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, kazanç ve seçimın hepsidür. Henüz geniş bir tanımıyla hukuk, adalete yönelmiş maşeri yaşlakin düzenidir. Dostluk Lafız Mealı Dostluk kelimesi Arabi “kazanç” kökünden gelir ve kazanç kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “kazanç” kelimesinin çoğheybetli “ah’kak”tır. Türk Dil Kurumu’na için hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun dışında hukukun “haklar” fehvaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk fehvaında da kullanılır. Fen Mealı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu muhtevain hala doyurucu bir tanım yapılamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok akseptans edilen tanımı ise: “Muayyen bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) ilişkilanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak hukuk, kendi içre zemin olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri süje meydan kısmına Özel Dostluk, kişiler ile talih yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun esaslıca zir dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik talih aracılığıyla güvenceye kırmızıınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Dostluk kuralları insanoğlu davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kıymet hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle nüsha nitelikteki umum durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk meydanında yapmış oldurım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek muhtevain kullanılır. Dostluk düzenini sağlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek muhtevain kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, cezaevi ve tıkır cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kazanç yama; algı hukukunda algı ve kaçakçılık cezaları gibi bambaşka hukuk dallarında bambaşka yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; bilinçi bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek yahut siyasi ufukleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan hukuk, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşeri bir yaşlakin düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, teamül yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşeri hayatı düzenleyip insanoğluın pasış ve güvenlik içre bir arada yaşamalarını sağlamaktır. 2. Ameliye Yarar (Sosyal İhtiyaçların önlanması) Hukukun teamül amacını, maşeri gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile sosyete içre yaşayan insanoğluın, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanoğlunun yapısından kaynaklanan ihtiyaçlarını zıtlamaya çkırmızıışır. Dostluk bu fonksiyonu ile mevlit, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek hukuk düzeni hayatın zemin gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun saf yapısına ve bundan sonra gelen gereksinimlerine müsait tamamlanmak zorundadır. Dostluk önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de vabestedır; iktisadi ihtiyaçlara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Türe Dostluk bu fonksiyonu ile belli başlı bir kodifikasyon altına aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir muadele düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak asıl kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa tanımıyla hak, “bir muadele düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) tamamlanmak üzere dü bambaşka anlamda kullanılır. Türe esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet fehvaında zatî bir özelliği deyimler. Nüfus her dakika haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni toka etmek uğrunda mütemadi ve değteamülmez bir çaba gösterir. İşte bu gidişat ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak konseptı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği bağ biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk meydanında hukuki kıymet olarak hanek konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Topluluk muhtevaindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini muhtevaaziz kurallar umumü olarak hukuk, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve değerlendirmek yerinde bulunduğuna için, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm hukuk sistemine ve sistemlerine hâkim mevcut, nesnel ve salt bir kıymet niteliğindeki adalettir. Dostluk bir sosyete düzenini muhtevaerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lüzumlu mevcut düzeni sahabet etmek, gerekse onu değteamültirmeyi meşrulaştırmak muhtevain her dakika adalete esasvurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta zıtmıza müesses hukuk düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim hukuk fehvaında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut hukuk düzenlerinin namına müsait olup olmadığı açısından bir kıymet ve kıymetlendirme ölçüsü olur. Tekrar bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun sahileştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve menfi zıtlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon abra içre olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Olağan olarak tüm hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri yaşlakin uyacak, hem de bu maşeri hayatın pasış içre sürebilmesi muhtevain bir düzen görünümünü sağlamaya çkırmızıışacaktır.